Van hobby naar werk – hoe je van fotografie je broodwinning maakt

Tekst: Marijn Ruhaak

Neemt jouw hobby als fotograaf serieuze vormen aan? Dan overweeg je misschien om geld te gaan vragen voor je foto’s. Wat is een redelijk tarief en hoe zorg je voor voldoende opdrachten? In dit artikel nemen we je stap voor stap mee in de weg van hobby naar professioneel fotograaf.

Een goede boterham verdienen met je fotografie, dat is een leven waar veel hobbyfotografen van dromen. Bruidsfotograaf Jisca Kuijpers, huisdierenfotograaf Annette Hagemeijer en portretfotograaf Joke Schut nemen je mee in de belangrijkste stappen die je moet maken. 

Wanneer neem je de stap?
Voor veel hobbyisten is het een spannend moment: het moment dat je geld gaat vragen voor je werk. Als hobbyfotograaf ben je het waarschijnlijk gewend om gratis portretten van mensen, huisdieren of je reizen te maken. Kennissen zijn dankbare modellen en als iemand een van je reis- of natuurfoto’s wil gebruiken, is de eer al genoeg.

Toch is het volgens Joke Schut niet verstandig om te lang op vrijwillige basis shoots aan te bieden. ‘Als hobbyfotograaf ben je ook onderdeel van de markt’, legt ze uit. ‘Anderen moeten ervan leven dus als jij gratis werk verricht, zit je eigenlijk aan de portemonnee van de ander.’ Bovendien steek jij tijd en energie in je fotografie, ook als je pas een half jaar bezig bent. ‘Je tarief is misschien wat lager dan wanneer je al jaren ervaring hebt, maar dat betekent niet dat je werk niets waard is.’ 

Misschien denk je nu: ‘Ja, maar als ik geld vraag voor een shoot, voel ik me minder vrij om te oefenen en fouten te maken.’ Het mooiste is natuurlijk als je geld kunt vragen voor wat je al kunt en ongedwongen kunt oefenen met wat je nog wilt leren.

Jisca vond daarvoor een slimme manier: Vanaf het moment dat ze haar eerste aanvraag voor een bruidsshoot kreeg, besloot ze dit soort shoots niet langer vrijwillig te doen. Ondertussen wilde ze haar portfolio nog wel verder uitbouwen en had ze behoefte aan meer oefening met modelfotografie. ‘Daar zijn op Facebook speciale Trade For Portfolio-groepen voor’, tipt Jisca. ‘Je kunt daar contact krijgen met modellen die het leuk vinden om gefotografeerd te worden en dat op vrijwillige basis doen. Zij krijgen dan de foto’s en jij kunt vrijuit oefenen. Omdat er in deze groepen geen potentiële klanten zitten, hoef je je geen zorgen te maken dat je de markt verpest.’ 

Je tarief bepalen
Je hebt de stap gezet en besluit voortaan een factuur te sturen voor je werkzaamheden. Hoe bereken je je tarief? Dat is best ingewikkeld.

Allereerst is het belangrijk om te bedenken dat je tarief niet alleen afhankelijk is van de uren dat je daadwerkelijk aan het fotograferen bent. Denk maar aan al die andere werkzaamheden die jij doet om überhaupt een fotoshoot te kunnen organiseren. Annette: ‘In het hoogseizoen maak ik werkweken van minimaal veertig uur, maar van die tijd sta ik misschien tien uur echt te fotograferen. De rest van de tijd ben ik bezig met nabewerken (zo’n twintig uur) en alle aquisitie en administratie.’ 

Met welke dingen jij rekening moet houden, hangt natuurlijk helemaal af van wat je wanneer en waar fotografeert. Moet je voor een shoot naar de andere kant van het land of zelfs het buitenland, dan zit je natuurlijk met veel meer reistijd en -kosten dan wanneer je voor de plaatselijke bakker fotografeert. Toch zal elke fotograaf de nodige tijd aan administratie, acquisitie, nabewerking en klantencontact kwijt zijn. Daar komen natuurlijk nog alle kosten voor apparatuur bij, want je camera en lenzen zijn ook niet gratis. Al met al houd je bij je tariefbepaling rekening met de volgende factoren:

Kosten:
Reiskosten
Kosten apparatuur
Abonnementskosten (denk aan Photoshop, Lightroom, Cloud-opslag)
Vaste lasten (Bijvoorbeeld studiohuur)
Andere zakelijke kosten (websitehosting, zakelijke bankrekening, telefoonabonnement)
Belastingen
verzekeringen

Tijd
Fotografietijd
Nabewerktijd
Voorbereidingstijd
Reistijd
Administratie
Klantencontact
Socials en andere acquisitie 

Wat is een redelijk tarief?
Als je je kosten bij elkaar optelt en bedenkt wat je nodig hebt om van te leven, kun je je uurtarief berekenen. Hoe meer je onder de streep wilt overhouden, hoe meer je moet vragen. Wat is redelijk? Behalve je tijd en kosten, maakt het vaak uit wie je opdrachtgever is. Een bedrijf heeft meestal meer budget dan een particuliere opdrachtgever en als je van iemand meerdere opdrachten kunt verwachten, reken je misschien een lager tarief.

Of Joke een opdracht aanneemt, laat ze afhangen van drie dingen: prijs, plezier en portfolio. Joke: ‘De prijs is belangrijk, maar hoeveel lol je hebt in een opdracht en in hoeverre het resultaat bijdraagt aan je portfolio ook.’ Voor de prijs kijkt ze naar de factoren impact hoeveelheid, zekerheid, gebruik, tijd en kosten. Ze legt uit: ‘Ik kijk altijd naar hoe groot het bedrijf is en hoe groot de impact van mijn beeld is. Een lokale bakker betaalt minder dan een landelijke banketketen die de foto’s in alle bushokjes hangt.

Ook maakt het uit hoeveel er gefotografeerd moet worden. Hoe meer beeld ik moet schieten, hoe lager de tarieven in verhouding zijn.’ Dat geldt ook voor de zekerheid die een opdrachtgever Joke geeft. ‘Belooft hij meer opdrachten in de toekomst, dan kun je best een lagere prijs rekenen. Let dan wel goed op dat je dit soort beloftes ook op papier vastlegt’, adviseert Joke. Verder kijkt ze naar hoe haar beeld gebruikt gaat worden. ‘Commerciële opdrachten hebben een hogere prijs dan redactioneel werk. In het eerste geval verdient een bedrijf straks namelijk geld met jouw beeld dus daar mag best wat tegenover staan.’ Tot slot maakt Joke een rekensommetje van haar tijd en kosten om haar prijsberekening af te maken.

Plezier en portfolio
Hoewel Joke het belangrijk vindt dat er fatsoenlijk betaald wordt voor fotografie, is ze best bereid voor wat minder te werken. Ze legt uit: ‘Redactioneel werk verdient over het algemeen niet goed. Toch neem ik deze opdrachten graag aan omdat ik er super gelukkig van word en die foto’s heel goed zijn voor mijn portfolio.’ Wat deze opdrachten zoveel leuker maakt dan commerciële klussen? ‘De vrijheid die ik heb om te schieten wat ik zelf leuk vind en in een stijl die mij ligt.’ Als voorbeeld neemt Joke het portret dat ze van Hans Engelbrecht, de hovenier van Het Nieuwe Instituut in Rotterdam, maakte voor de Rotterdam UitAgenda. ‘Ik bedacht dat ik hem half onder water wilde fotograferen. Geen alledaags portret dus super goed voor mijn portfolio. Bovendien had ik heel veel lol in deze klus. In dit geval neem ik de opdracht dus niet aan vanwege de prijs, maar wel vanwege de factoren plezier en portfolio.’

Tarief verhogen
Begin je net, dan is het best logisch om een laag tarief te rekenen, bijvoorbeeld 50 euro per uur. ‘Ga wel zo snel mogelijk omhoog naar 100 euro of meer’, adviseert Joke. ‘In het begin maak je de grootste ontwikkeling door en vinden mensen een prijsstijging logisch. Als je na twee jaar ineens omhooggaat, begrijpen mensen minder goed waar grote prijsstijgingen vandaan komen.’ Jisca herkent dat: ‘Als je te lang wacht, moet je je gaan verantwoorden en wordt de drempel steeds hoger. Je blijft dan hangen in een klantenkring die voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten.’ 

Laat jezelf zien
Hoe makkelijk je aan klanten komt, hangt niet alleen af van jouw talent, maar ook van je genre. Hoe kom je rond als je in een minder goed betaalde tak van de sport zit? Daar weet Annette als professionele huisdierenfotograaf alles van. ‘Winst maken in deze sector is best lastig dus je moet veel tijd en energie steken in je zichtbaarheid en acquisitie’, vertelt ze. ‘Alleen met een goede combinatie van kwaliteit en zichtbaarheid, red je het.’ Jezelf laten zien, doe je tegenwoordig natuurlijk via de socials. ‘Foto’s en filmpjes van huisdieren doen het heel goed op deze kanalen. Je moet wel consequent zijn’, adviseert Annette, ‘en het liefst naast je fotografie ook reels of video’s posten. Bijvoorbeeld een behind the scenes of een burst van actiefoto’s. Algoritmes gaan daarop aan en zorgen dat je beter zichtbaar wordt. Dat vergroot de kans dat iemand je beeld deelt en je weer nieuwe volgers krijg. Hoe meer volgers, hoe meer potentiële klanten. Bovendien vinden bedrijven het tegenwoordig ook belangrijk dat je veel volgers hebt als ze je inhuren als fotograaf.’

Consequent zijn, is ook het advies van Jisca. ‘Online kanalen moet je bijhouden dus plan daar voldoende tijd voor in. Zorg ook dat je goede hastags toevoegt en je locatie vermeldt, dat verbetert je zichtbaarheid.’ Natuurlijk kun je ook acties promoten via de socials. Bijvoorbeeld een speciale moederdagshoot tegen een gereduceerd tarief. Is dat slim? Als je snel eenmalige inkomsten wilt wel, maar reken niet op terugkerende klanten. Jisca: ‘Vaak trek je vooral mensen die alleen afkomen op eenmalige acties en niet bereid zijn een reguliere prijs te betalen. Het was een goede manier om in mijn beginjaren opdrachten te krijgen en te oefenen, maar ik ben er nu wat terughoudender in.’

Netwerk bouwen
Om een goede boterham te verdienen, richt Annette haar pijlen niet alleen op huisdierbezitters, maar ook op bedrijven en organisaties. Daarvoor moet je wel een beetje assertief en creatief zijn, vertelt ze. ‘Bedenk goed welke bedrijven baat hebben bij jouw foto’s. In mijn geval zijn dat bijvoorbeeld diervoederbedrijven en andere bedrijven die iets met of voor dieren doen. Dat kunnen grote producenten zijn of kleinere dierenwinkels of zelfs dierenartsen die een mooi beeld aan de muur willen.’ Hoe komt Annette bij deze bedrijven binnen? Simpel: door langs te gaan en haar werk te laten zien. ‘Denk goed na wat voor een partij een aanleiding kan zijn om ene fotograaf in te huren. Voor mij is dat bijvoorbeeld dieren, moeder- en vaderdag of bepaalde events zoals fokkersdagen. Zo heeft elke sector zijn eigen belangrijke momenten.’

Actieve acquisitie kost natuurlijk de nodige tijd en energie. Dat geldt niet voor de derde bron van Annettes inkomsten: beeld verkopen via persbureaus. ‘Als je een goed verhaal hebt en daar sterke filmpjes of foto’s bij maakt, willen persbureaus zoals ANP dat vaak afnemen. Wanneer je beeld dan wordt gebruikt, ontvang je vanzelf royalties.’ Uniek en bijzonder beeld is dan wel een must, weet Annette. Zo zette zij eens foto’s van een gekke vriendschap tussen een varken en een kat op Facebook. ‘Even later belde National Geographic of ze het beeld mochten gebruiken. Nu is het beschikbaar via het Engelse persbureau Caters waar ik nu vaker beeld aan lever. Als je dat regelmatig doet, is het een fijne bron van inkomsten zonder dat het je veel extra energie kost.’ 

Conclusie
De keuze voor een leven als professioneel fotograaf is niet zomaar gemaakt. Een goed tarief bepalen en voldoende klanten werven om rond te komen, is best een uitdaging. Annette, Jisca en Joke laten zien dat het zeker kan. Zolang je goed nadenkt over je prijsopbouw, je zichtbaarheid en alle administratie die bij het vak komen kijken. Want een ding is duidelijk: rondkomen van je fotografie betekent dat je meer moet doen dan alleen fotograferen. Natuurlijk hoef je niet in een keer in het diepe te duiken. Ben je nu in loondienst? Bouw je fotografie dan rustig uit en je huidige baan af. Tot je het punt bereikt dat je voldoende verdient als fotograaf, dan kan je je baan opzeggen en definitief voor een leven als vakfotograaf gaan.